نوشته‌ها

كارآفرینان را قدر بدانیم !

محسن خلیلی

ماهنامه اینده نگر – شماره127- بهمن 1401

این روزها به گمان این خدمتگزار بیش از هر زمان دیگری نیازمند آنیم تا هر چه بیشتر از تجارب گذشته بیاموزیم تا خدای ناكرده آزموده را بار دیگر نیازمائیم.

در بدایت انقلاب اسلامی باور غلطی  در جامعه وجود داشت كه كارآفرینان و صاحبان بنگاههای اقتصادی و صنعتی را افرادی مخالف منافع ملی و پیشرفت جامعه می‌دانست. این باور غلط تحت تاثیر تفكرات چپ‌گرایانه بود كه كارفرما را استثمارگر و در تضاد با كارگر معنا می‌كرد و چنین شایع كرده بود كه این مجموعه بزرگ از خدمتگزاران رشد و توسعه اقتصادی میهن ، افرادی رانت خوار و فاقد توانمندی و صلاحیت حرفه‌ای و اصیل‌اند.

نه آنكه در آن جمع بزرگ كارآفرینان و فعالان اقتصادی، نبودند افرادی كه از راههای غلط و نادرست به مال و منالی  رسیده باشند كه یقینا بودند چنین افرادی، اما اكثریت بالایی از فعالان اقتصادی و صاحبان بنگاههای صنعتی، افرادی عاشق میهن و مردم  بودند و متكی به توانایی‌ها و دانش و تخصص و سرمایه های مشروع خود. متاسفانه اما آن تفكر غلط اقتصادی چپ‌گرایانه در باور جامعه چنین جا انداخته بود كه مجموع فعالان اقتصادی برخطا هستند و بر طریق ناصواب.

مشكل اساسی شاید آن بود كه دولت و اقتصاد دولتی در سالهای دهه پنجاه به واسطه ازدیاد درآمدهای نفتی بسی قدرتمند شد و با اتخاذ سیاست های سركوب قیمت‌ها از یك سو و از سوی دیگر توزیع رانت‌های مختلف و مهمترین آنها وام‌های ارزان قیمت ساختار اقتصادی بخش خصوصی را برهم زد و گروههای كوچكی را در درون این مجموعه بزرگ از كارآفرینان اصیل شكل داد كه فاقد اهلیت و  اصالت لازم بودند. این حركت غلط حكومت در سالهای قبل از انقلاب، در سالهای پس از انقلاب حربه به دست عده‍ای داد تا كلیت مجموعه فعالان اقتصادی را مورد آزار و اذیت و توهین قرار دهند و به مصادره اموال ودارایی ها و تصاحب كارخانه ها و بنگاههای اقتصادی متعلق به آنان بپردازند و این تلاشگران عرصه اقتصادی را با القاب زشتی همچون زالو صفت و بیگانه پرست و… خطاب نمایند.

این خدمتگزار در همان سال های اول انقلاب و در روزهایی که فعالیت اقتصادی و صنعتی برای کارآفرینان و صنعتگران بس دشوار و صعب  بود به همراه  جمعی از صنعتگران تصمیم به ایجاد تشکلی گرفتیم تا بتوانیم خدمتی به میهن و همکاران و تغییر و اصلاح  این نگرش غلط نماییم. تشکلی که “انجمن مدیران صنایع ” نام گرفت و اکنون بیش از 2500 عضو دارد.

 اینکه آن نهال توانست پا بگیرد و اکنون به بار نشیند، جز در سایه تلاشها و معاضدت های مردانی نبود كه اعتقاد و باور عمیقی به كار و فعالیت سالم اقتصادی و ضرورت پیشرفت و توسعه میهن و رفاه و سربلندی مردم داشتند. همچنانكه گذر از آن روزهای دشوار؛ اعتصابات، مصادره ها و دشمنی ها و…  و احیای بخش خصوصی و ایجاد و توانمندی تشکل‌های اقتصادی و صنعتی و  اصولا حفظ و حراست از نهادهای در خدمت توسعه و پیشرفت کشور بر اثر تلاش ها و مساعی و تدابیر گسترده كارآفرینان و فعالان اقتصادی میسر شد.

اكنون نیز بنظر می رسد افراد و گفتارهایی با سوء استفاده از دشواری‌های اقتصادی ناشی از تحریم های ظالمانه خارجی و سیاست های ناصحیح اقتصادی و مداخلات اختلال‌زای دولت‌ها در سازوكار بازار و نظام عرضه و تقاضا با سركوب قیمت‌ها و محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های تجاری و انحصار و شبه انحصار و دیوانسالاری و … سعی دارند بار دیگر فعالان اقتصادی و صاحبان بنگاههای صنعتی و نهادها و تشكل‌های آنان را مورد هجوم قرار دهند و این مجموعه‌ها را مسبب تورم و گرانی و كمبود كالاها و خدمات و مشكلات معیشتی مردم  معرفی نمایند.رفتار غلطی كه جز به تضعیف و ناتوانی تولید و رشد و توسعه اقتصادی و كاهش رفاه جامعه در اثر  هر چه كوچكتر شدن كیك اقتصادی كشور نمی‌انجامد.

 امید است كه نظام حكمرانی با دعوت  جامعه به گفتگو و مدارا و ارتقا سرمایه اجتماعی و نیز آزادسازی اقتصادی و ایجاد فضای رقابتی همچنین كاهش محدودیت و ممنوعیت های تجاری و تعامل مناسب با جهان  و تجدید نظر پول پاشی و سیاست های رانت‌زا، مانع رشد بذر باورها و رفتار غلط ضدتولیدی و كارآفرینی در جامعه شود و امكان دهد تا درخت اقتصاد این سرزمین غنی و ثروتمند میوه هایی هر چه نیكوتر  به بار دهد كه جز این سزاوار نیست!

نهادهای مدنی؛ راه گذار از سختی‌ها

متن سخنرانی مهندس خليلی در مجمع انجمن مديران صنايع

21 شهریور ۱۴۰۱ 

با نام و ياد پروردگار متعال و با عرض ادب و احترام خدمت حضار گرامی ، سروران و ياران بسيار عزيزی كه در اين مجمع شريف افتخار عرض ارادت و قدردانی از زحمات و همكاری ها و همراهی هاي شان را دارم.

بی شك  حضور ياران و همراهان عزيز و فرهيخته ای كه در اين روز و روزگار سخت و تنگنای مشكلات ،  وقت ارزشمند خود را مصروف كار تشكلی و حضور در چنين جمع های شريفی می كنند كه سود و منفعت كوتاه مدتی برآن مترتب نيست ، شايسته قدردانی و سپاسگزاری فراوان است.

اساس سخن اين ارادتمند نيز در اين مجمع شريف بيان همين نكته  اساسي و توجه دادن به امر حياتی  “كار تشكلی” است. اينكه نهادهای مدنی و تشكل های صنفی و صنعتی اساس توسعه اند و هيچ كشوری بدون وجود چنين نهادهايی، در مدار توسعه قرار نمی گيرد. چرا كه هيچ كشوری بدون جلب مشاركت و همكاری آحاد جامعه و صرفا با اتكا به گروهها و طبقات خاص و  محدود و ساختاری اداری و ديوانی نمی‌تواند بار حل مسائل و مشكلات و چالش‌های يك كشور قرن بيست و يكمی را بر دوش كشد و رفاه و آسايش و خوشبختی و بهروزی آن جامعه را به ارمغان آورد.

ايجاد نهادهای مدنی و تشكل های صنفی و صنعتی بعنوان ضرورت های تداوم حيات يك ملت و كشور ، اما دو سويه دارد ؛ سويه اول، “نهاد دولت” در معنای نظام حكمرانی است كه زمينه و بستر و امكان تاسيس و نشو و نمای اين نهادها را فراهم و فضای مساعد را با تدوين قوانين و مقررات و انتصاب مجريان شايسته،  ايجاد می كند.

 سويه ديگر معادله، “جامعه” است كه اولا در مقام مطالبه‌گر ، می‌بايست  ايجاد اين نهادها را از دولت‌ها بخواهد و در ثانی در تاسيس و فعاليت اين نهادها همكاری و مشاركت موثر نمايد و از خود سلب مسئوليت نكند و در برخورد با مسائل و مشكلات و نامهربانی‌ها ، نااميد و سرخورده نشود.  به هر حال مردمی كه نخواهند از بخشی از امكانات و داشته‌های مالی و  فكری و روحی و روانی خود در جهت يك حركت منسجم  ملی برای خير عمومی هزينه كنند و همواره چشم به دست و فكر دولت‌ها و حكومت‌ها داشته باشند، بهره و نصيبی  از توسعه و پيشرفت نخواهند برد.

به گمان اين ارادتمند در اين سن 93 سالگی ،  ميهن عزيزمان در يكی  از پيچيده ترين و حساس ترين دوران تاريخی خود بسر مي برد . دورانی كه  نيازمند ايثار و فداكاری تك تك افراد و آحاد اجتماعی و از آن مهمتر فعاليت های منسجم و دقيق مدني و صنفی است تا امكان گذار از اين وضعيت دشوار ممكن شود. دوره ای كه نه فقط در داخل با انواع مسائل و مشكلات حاد اقتصادی و اجتماعی و ناملايمات سياسی مواجه‌ايم ، بلكه همچنين در خارج نيز با دشمنی های بسيار مخاطره‌انگيز روبروييم  كه بقا و دوام اين سرزمين را با تهديدات جدی مواجه نموده است. دوران سخت و دشواری كه تنها از طريق تجميع اراده ملی و كاهش شكاف دولت- ملت فائق آمدن بر آنها امكان‌پذير می شود؛ كه اميد است چنين شود.

“انجمن مديران صنايع” با سابقه درخشان در طی چند دهه سعی كرده است در اين مسير و مجموع كردن اراده ها و خواست ها و امكانات و توانمندی هاي اعضای خود در جهت نيل به توسعه ای پايدار،  موثر و مفيد باشد. اما به قطع و يقين اين نهاد عزيز و ارزشمند نيز مانند هر پديده دست ساخت بشری نيازمند بازبينی عملكرد و فعاليت های خود از طريق دريافت نظرها، انتقادها و راهنمايی‌های اعضا و علاقمندان و كارشناسان گرامی است . لذا از همه عزيزان حاضر در مجمع و نيز ساير اعضا استدعا می‌نمايم ما را از ديدگاهها و نظرات خود محروم نسازند و انجمن خود را در جهت ارتقا برنامه ها و فعاليت‌هايش  ياری دهند.

بی شك  انجمن مديران صنايع نيازمند سعی و تلاش هر چه بيشتر اعضاي محترم هيات مديره و دبير كل محترم و كاركنان گرامی خود است كه ضمن تقدير فراوان از زحمات و تلاش های همه اين عزيزان، استدعا دارم  تا هر چه بيشتر و بهتر در خدمت خواست ها و مطالبات اعضای گرامی باشند و گوش و دل و فكرشان را برای شنيدن ديدگاهها، راهنمايی‌ها و  مطالبات اعضای محترم باز نگاه دارند و بدانند، انجمن مديران صنايع چيزی نيست جز  مجموعه اعضای آن!

 در خاتمه شايان ذكر است كه عرض نمايم  ارادتمند اخيرا نهادی پژوهشی و تحقيقاتی را با قبول افتخار همكاری تعدادی از نخبگان اقتصادی و صنعتی ميهن‌مان ، سرورانی  همچون: دكتر مشايخی، دكتر نيلی، دكتر بهكيش و  فعالان تشكلی برجسته ای همچون: مهندس پورفلاح ، مهندس نصرالله فلاح ، مهندس سليمی ، مهندس جابر انصاری و عزيزانی ديگر به نام  “بنياد توسعه صنعتي محسن خليلي”  تاسيس نموده ام  كه مقرر است در جهت پشتیبانی و حمایت از مطالعات و  پژوهش­های کاربردی اقتصادی و صنعتی و تشكل های فعال در اين زمينه برای تحقق توسعه صنعتی  ميهن‌مان فعاليت نمايد.

 نهادی الهام گرفته از بنيادهای  حمايتگر و تشويق‌گر در كشورهای پيشرفته  كه جای آن در كشورمان خالی بود و به گمانم  برای اولين بار است كه چنين  نهادی در حوزه “صنعت” توسط بخش خصوصی تاسيس می‌شود.

اين نهاد پژوهشی و تحقيقاتی  كه با تامين مالی  اين خدمتگذار و بدون عضوگيری تاسيس شده است قرار است در خدمت محققان و پژوهشگران و مشوق فعاليت‌های مطالعات كاربردی باشد و به اقتصاد ملی خدمت نمايد. نهادي كه می‌تواند به انجمن مديران صنايع نيز خدمت كند و يار و ياور آن باشد. نهادی كه اميدوارم بعد از حيات من نيز دوام و بقا داشته باشد.

بار ديگر از زحمات و تلاش‌های همه عزيزان صميمانه سپاسگزاری می‌نمايم و  پيشرفت و توسعه ميهن عزيز و سلامتی و شادكامی و سرفرازی شما عزيزان را از درگاه خداوند بزرگ مسئلت می‌نمايم. موفق و پيروز و مستدام باشيد.

 محسن خليلی

دولت و جامعه مدنی دو كفه ترازوی توسعه

سخنرانی مهندس خلیلی در مجمع انجمن مدیران صنایع

22/8/1400

پروردگار متعال را سپاسگزارم كه این امكان را فراهم آورد تا بار دیگر در جمع شما عزیزان و یاران و سروران گرامی افتخار حضور داشته باشم و ضمن بهره گیری از مباحث مطرح شده در این مجمع شریف ، نكاتی را نیز به اختصار عرض نمایم.

 همه عزیزان یقینا بیش از این ارادتمند از وضعیت اقتصادی سیاسی میهن مان  مطلعند و به اقتضای حضور اجتماعی شان،  درد و رنج مردم در طبقات و اقشار مختلف را بیش از این خدمتگزار كوچك درك و لمس می نمایند. از آلام و تلخی های جانكاه ناشی از بیماری كرونا و از دست رفتن جان های عزیز بسیاری از هموطنان مان تا هر چه سخت تر شدن امكان معیشت سالم و تامین حداقل های زندگی برای گروه كثیری از مردم. آنچنانكه در همین ایام بنابر گزارش های رسمی بخش بزرگی از هموطنانمان یعنی بیش از 30 درصد افراد جامعه یا حدود 26 میلیون نفر در فقر مطلق بسر می برند ؛ خبری بس تاسف بار و جانكاه!

وضعیت كسب و كار و توسعه اقتصادی و صنعتی كشور نیز در این سال ها بسیار سخت و دشوار بوده است؛ تورم حدود 40 درصدی و رشدهای اقتصادی بسیار پایین در حد صفر و گاها منفی و وضعیت نامساعد سرمایه گذاری و اشتغال و  بهره وری و…. و شاید از همه ناگوارتر مشكلات محیط زیستی و بحران كم آبی كه رگ و ریشه و حیات تمدنی و بود و نبودمان را با خطرات جدی مواجه نموده است.

بخش مهمی از این دشواری ها یا به تعبیر مصطلح  “چالش” ها و “ابر چالش” ها ناشی از تحریم های ظالمانه خارجی بوده است و بخشی دیگر برآمده از بی تدبیری های داخلی. با روی كار آمدن دولت جدید و آنچنانكه باز مصطلح است ” یكدست شدن قدرت ” این امیدواری ایجاد شده است كه بخشی از این بحران ها  رفع یا حداقل تخفیف یابد. چنانكه تسریع واكسیناسیون و یا پیوستن كشورمان به  “پیمان شانگهای” كه می تواند دریچه ای  باشد برای تعامل بهتر با جهان و خروج از انزوا را شاید بشود از ثمرات این تغییرات حكومتی دانست كه البته نقش موثر دولت قبل در این اقدامات انكارناپذیر است.اما برای موفقیت در خروج از  این بحران ها و تداوم راه و مسیر اصلاح ،  به گمان ارادتمند  چند ضرورت مهم را باید در نظر داشت:

1-بر اساس تجارب نگارنده در طول حدود شش دهه كار و فعالیت اقتصادی و صنعتی و آمد و رفت دولت ها در قبل و پس از انقلاب ، آنچه اهمیت اساسی دارد نگرش اقتصادی و سیاسی حاكم بر فضای تصمیم گیری هاست. یعنی آنكه  آنچه در بهبودی و پیشرفت و تكامل یك جامعه و سیستم اقتصادی و سیاسی نقش عمده دارد ،  “تئوری “یا  “دكترینی ” است كه حكومت ها هدف گذاری می كنند و و دولت ها  بعنوان ، قوه مجریه  ، برای پیاده كردن و تحقق آن اهداف می كوشند.طبعا اگر این دكترین بر مبنای عقل سلیم و تجارب  موفق جهانی باشد این امید می رود كه در صورت وجود مجریان قوی و مصمم و همراه و همنظر ، كاروان توسعه و ترقی آن جامعه  به سر منزل مقصود برسد و الا…

این خدمتگزار خوب بخاطر دارم كه از اوایل دهه چهل كه فكر پیشرفت و توسعه میهن عزیز مان در كل حكومت آن زمان مقبول و معقول افتاد و بعنوان یك ضرورت برای دوام حیات ملی بدان نگریسته شد ،  رفته رفته هم نهادها و سازمان های متناسب با این مقصود و هم  افراد و كاربدستان شایسته پیمودن این مسیر ،  مجموع  و تحول عمیق اقتصادی آن دوره كه به دهه طلایی  توسعه ایران مشهور است واقع شد.  قطب های صنعتی شكل گرفت و ایجاد صنایع كوچك و متوسط رونق یافت و سرمایه گذاری های داخلی و خارجی رشد و نهادهای مالی و توسعه ای توسعه یافت و… 

موفقیت های  دهه چهل و اوایل دهه پنجاه و در طول برنامه های عمرانی سوم تا  پنجم  اما متاسفانه به سبب فقدان بسترهای سیاسی و اجتماعی لازم و ضعف شدید احزاب و نهادهای مدنی ،  عمیق و فراگیر نشد و جلب مشاركت و همراهی مردم و نخبگان را كسب نكرد و دوام نیاورد. 

در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد معروف به دوره ” اصلاحات ” نیز  در ابعادی  شاهد موفقیت های اقتصادی و صنعتی بودیم. موفقیت هایی كه در پرتو افزایش آزادی ها و حقوق مشروع و قانونی شهروندی و فعالیت رسانه ها و احزاب و  بهبود رابطه دولت – ملت و افزایش سرمایه اجتماعی و تعامل و ارتباط با  جهان  ، حاصل و  رشدهای بالای اقتصادی و صنعتی( حدود 6 و 11 درصدی )  رقم خورد.  

2-بر این اساس علاوه بر دولت قوی تحول توسعه ای یك جامعه نیازمند نهادهای مدنی كارآمد و تواناست. اخیرا خلاصه كتاب بسیار ارزشمند ” راه باریك آزادی “نوشته دو اقتصاددان برجسته ” عجم اوغلو و رابینسون” را خواندم، كسانی كه قبلا نیز كتاب ارزشمند “چرا كشورها شكست می خورند؟” را نوشته بودند .  این دو  دانشمند در  اثر اخیر خود می نویسند : “برای ظهور و شکوفایی آزادی،  حکومت و جامعه هر دو باید قوی باشند . به  حکومت قوی نیاز است تا خشونت را مهار كند و قوانین را به اجرا بگذارد و به ارائه خدمات عمومی بپردازد … به جامعه  مدنی قوی نیز نیاز داریم تا  قدرت حكومت را مهار سازد “.  بعبارتی شکل‌گیری “توسعه ” نیازمند وجود دو عنصر: حکومت قوی و جامعه‌ای قوی است؛  “راه باریک آزادی “، توازن میان این دو نیروست.

چنانكه آمد فائق آمدن بر “ابر چالش”  های گریبانگیر این ملک و ملت جز از راه همبستگی و عزم ملی امکانپذیر نیست. دولت می بایست با ارتقا كارآمدی های خود و اصلاح نظام  بوركراتیك و اداری با صبر و حوصله و گشاده رویی و  ارتقا ظرفیت تحمل و نقد پذیری  خود و با  تساهل و مدارا و …. جامعه را از طریق نهادهای مدنی  پشت سر خود متحد و یکپارچه سازد و برای حل ابر چالش ها برنامه عملیاتی داشته باشد. نهادهای مدنی نیز باید دولت را نهادی مفید و ضروری برای ایجاد ثبات و رشد و ترقی جامعه بدانند و با آن نهایت همكاری را داشته باشند.

3-جناب آقای رییسی  ، رییس جمهور محترم فرصت بسیار ارزشمندی را در اختیار دارند كه در كنار وحدت تصمیم گیری برآمده از یك دستی در اركان حاكمیت و انسجام فكری ایجاد شده ،  در قالب مدل و الگوی موفق توسعه ای  متناسب با جهان امروز كه به گمان نگارنده الگوی ” اقتصاد آزاد و رقابتی ” است و ایجاد فضای باز سیاسی و امكان فعالیت احزاب و نهادهای مدنی و تشكل های اقتصادی و  همفكری نخبگان ، میهن مان را از مشكلات حاد فعلی به سلامت عبور داده  و رفاه و آسایش  را برای مردم عزیزمان رقم زنند  كه انشاا…چنین  خواهد شد.

در خاتمه بار دیگر نهایت سپاس و قدردانی خود را از زحمات و تلاش های همه یاران و سروران گرامی تقدیم می دارم و موفقیت همه همراهان عزیز را در مسیر تحقق پیشرفت و توسعه و رفاه و آزادی مردم و میهن مان آرزو می نمایم. مسیری كه جز حاكمیت عشق و صلح و دوستی و افزایش ظرفیت یك جامعه برای همكاری و مشاركت نیست.

محسن خلیلی

توسعه صنعتی و بخش خصوصی

“توسعه صنعتی و بخش خصوصی” مقاله ای است که مهندس خلیلی به عنوان رئیس کنفدراسیون صنعت ایران و رانجمن مدیران صنایع ایران در بزرگذاشت روز صنعت و معدن در تیر ماه ۱۳۸۲ نوشته است.

برای دریافت متن مقاله روی دکمه “دانلود” کلیک کنید

بیست و پنج سالگی انجمن مدیران صنایع

انجمن ما در راه خدمت به توسعه صنعتی بیست و پنج ساله می شود.

برای دریافت فایل روی دکمه “دانلود” کلیک کنید

در جستجوی توسعه مطلوب

تاثیر توانمندی تشکل های اقتصادی – صنفی و بازار سامان یافته بر اعتدال دولت و رسمیت یافتن حقوق مالکیت و تحقق توسعه

این تحلیل به مناسبت اجلاس عمومی انجمن مدیران صنایع آذربایجان شرقی در دی ماه سال ۱۳۸۴ ارائه شد

برای دریافت فایل روی دکمه “دانلود” کلیک کنید

انجمن مدیران صنایع؛ استراتژی ها، اهداف و چگونگی اعمال آن

انجمن مدیران صنایع؛ استراتژی ها، اهداف و چگونگی اعمال تحلیلی است که در همایش اعضای هیات مدیره و هیات رئیسه انجمن ارائه شد. این همایش در روز بیست و ششم شهریور ۱۳۸۰ برگزار شد.

برای دریافت متن این تحلیل روی دکمه “دانلود” کلیک کنید

انجمن مدیران صنایع و چالش های پیش رو

“انجمن مدیران صنایع و چالش های پیش رو” تحلیلی است از وضعیت اقتصادی کشور با تکیه بر بخش صنعت.

برای دریافت فایل این تحلیل روی دکمه “دانلود” کلیک کنید