ارابه قدرت صنفی
وظايف و کارکردهای تشکل‌های مديريتی صنايع
مهندس محسن خلیلی عراقی را همه صنعتگران و بازرگانان کهنه کار کشور می‌‌شناسند. برجسته‌ترین بازمانده خاندان خلیلی، خانواده‌ای که با پایه‌گذاری بوتان یکی از قدیمی‌ترین واحدهای صنعتی ایران را پدید آورد. اما شهرت عمده مهندس محسن خلیلی بیشتر نه به عنوان مدیر هولدینگ بوتان، که به دلیل دلسوزی‌ها و دغدغه‌هایش درباره سرشت و سرنوشت صنعت و بازرگانی کشور است. مقاله زیر را از او که بنیانگذار چند تشکل مدیریتی صنعتی است درباره وظایف و کارکردهای تشکل‌های مدیران صنعتی است به مدیران صنعت چاپ تقدیم می‌کنیم.
اهمیت تشکل‌های صنعتی در پاسخگویی به نیازهای عمومی و کارکرد متنوع آنان از رفاه تا توسعه است. تعاریف گوناگونی برای تشکل‌های غیردولتی از جمله در حوزه صنعت ارایه شده است. در رایج‌ترین تعریف ویژگی‌های زیر برای تشکل‌های صنعتی پذیرفته شده است :
- غیرسیاسی باشند.
- غیر انتفاعی باشند.
- غیردولتی باشند.
- داوطلبانه باشند.
- در مقابل اهداف مندرج در اساسنامه پاسخگو باشند.
آنها می‌توانند واسطه بین بخش خصوصی غیردولتی و دولت باشند و دولت را در اجرای برنامه‌های توسعه یاری دهند. توسعه پایدار با همراهی و دخالت تمامی ذی‌نفعان در حوزه خصوصی (بازار) حوزه عمومی (دولت) و جامعه حاصل می‌شود. تشکل‌های اقتصادی صنعتی جامعه مدنی که مدافعان ریشه‌دار ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه هستند، در مورد مسایل مربوط به سیاستگذاری، چه در سطح جهانی و چه در سطح ملی، ره‌یافتی پویا، مثبت و سرشار از تعامل با دولت را پذیرفته‌اند و در پی آن هستند تا از طریق ارایه خدمات تخصصی گسترده خود در زمینه‌هایی چون کیفیت، بهره‌وری، انرژی، محیط زیست، تکنولوژی، آموزش و…، کارایی و قدرت رقابت صنعتی کشور را افزایش دهند. آنها همچنین تلاش خواهند کرد تا به عنوان یک شهروند سازمانی، ابتکارات عمده‌ای در زمینه شهروندی، سازمانی ارایه کنند و نقش اجتماعی یک شرکت یا سازمان تجاری را به عنوان یک شهروند مورد بررسی قرار دهند. با چنین نگرشی است که تشکل‌ها دارای اهداف، وظایف و رسالت‌هایی خواهند بود که برخی از آنها به شرحی است که در زیر می‌آید:
- فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای ارتقای سطح فرهنگی‌صنعتی کشور و کمک به تدوین استراتژی‌ها و تعیین سیاست‌های صنعتی کشور.
- حرکت در جهت جهانی کردن صنعت ایران و ادغام اقتصاد جهانی.
- کمک به توسعه صنعتی ایران و افزایش نقش و سهم صنعت در تولید، اشتغال، درآمد ملی و رفاه مردم جامعه.
- کوشش برای فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای مشارکت و پیشبرد اهداف صنعت و همکاری و تعامل صمیمانه و نزدیک به دولت.
- کمک به گسترش ارتباطات خارج از کشور برای انتقال ایران به تعالی در سطح جهانی.
- ارتقای سطح همکاری‌های علمی و مفاهمه‌آمیز با سازمان‌های همتای بین المللی.
- گسترش ارتباط با صنایع و رهبران اتحادیه‌های کارگری، دولت، سازمان‌های غیردولتی و سازمان‌های بین‌المللی.
- کمک به ارتقای درک جامعه از نقش صنعت در تقویت بنیه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، علمی، فناوری و دفاعی کشور.
- تلاش در راستای افزایش صادرات صنعتی و خدمات فنی و مهندسی و بهره‌گیری از روابط بین‌المللی برای تقویت توان صنعتی، علمی و فناوری کشور.
- تلاش در جهت تفویض اختیار و مسئولیت سازمان‌های دولتی در خصوص برنامه‌ریزی و امور اجرایی به تشکل‌های صنعتی، علمی و حرفه‌ای.
- کمک به توسعه بخش خصوصی و تقویت نقش آن در اقتصاد ملی.
- تلاش در جهت استفاده بهینه از منابع موجود با توجه به نیازهای نسل‌های آینده کشور.
- تلاش در جهت دستیابی به بازارهای جدید.
-کمک به توسعه مدیریت کارآفرینی و افزایش بهره‌وری.
-کمک به ایجاد نهادهای مالی و شرکت فعال و بازار سرمایه.
- کمک به بالا بردن کیفیت تحصیلات فنی و توسعه مهارت‌ها و آموزش‌ها.
- مشارکت و همکاری با سازمان‌های مصرف‌کنندگان.
- تلاش در جهت انتقال تجارب مربوط به بهترین روش‌ها، منابع و اطلاعات در میان شرکت‌های عضو.
- برگزاری جلسات کارآموزی، ایجاد آگاهی و تشکیل کارگاه‌های آموزشی.
- تلاش در جهت تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی.
- پذیرش برخی وظایف اجرایی دولت که منجر به کوچک شدن آن و کاهش هزینه‌های عمومی می‌شود.
- تلاش در جهت وابستگی بنگاه‌های اقتصادی به دولت و امکانات دولتی.
- کمک به ایجاد روحیه متکی به اعتماد به نفس و کارآفرینی در مدیران بنگاه‌های اقتصادی.
- آگاهی دادن به اعضا در خصوص آخرین پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی.
- ایجاد بانک‌های اطلاعاتی گوناگون.
- تلاش در جهت ارتقای کیفیت کالاها و خدمات به منظور رقابت‌پذیرتر کردن تولیدات و توانا ساختن بنگاه‌های اقتصادی درعرصه جهانی.
- آشنا کردن اعضا با هدف‌های توسعه اقتصادی ملی و تشریح سیاست‌ها و استراتژی‌های توسعه برای آنها.
- ارشاد و هدایت سرمایه‌گذاران در انتخاب رشته فعالیت‌ها برای سرمایه‌گذاری و جلوگیری از هدر رفتن منابع اقتصاد ملی.
- ترویج فرهنگ ملی در زمینه‌های احترام به کار، قناعت و صرفه‌جویی، خدمت به مردم از راه افزایش عرضه کالاها و خدمات مطلوب و نیز ایجاد روحیه صداقت و صمیمیت در کار.
در بررسی جایگاه و نقش تشکل‌ها به موارد مختلفی بر می‌خوریم که مهم‌ترین آنها شامل: اهمیت تشکل‌ها در فرآیند صنعتی شدن، توسعه منابع انسانی، انباشت سرمایه مولد، مشارکت فعال و موثر در تصمیم سازی‌های کلان اقتصادی و اجتماعی و… است.
اهمیت تشکل‌ها در فرآیند صنعتی شدن
- ارایه مشاوره تخصصی در زمینه تکنولوژی، انجام مطالعات بازار، تحقیقات صنعتی و برنامه‌های آموزش.
- تلاش در راه بهبود کسب و کار و کوشش برای دستیابی صنایع به استانداردهای محیطی و جهانی در صنعت و تجارت.
- حذف موانع گسترش فعالیت بخش خصوصی ، حمایت از کسب و کار ، حمایت از ایجاد و توسعه صنایع کوچک و متوسط.
- رسیدگی به شکایات مصرف‌کننده.
- شرکت در گفت‌وگوهای سالانه وزارتخانه‌ها و کمیته‌های دولتی بر سر مسایل سیاست‌گذاری‌های صنعتی.
- تلاش برای بازسازی بخش دولتی با هدف ارتقا محیط رقابت آزاد.
- داشتن نماینده در جلسات مجلس، برگزاری گردش‌های مطالعاتی و سمینارها ، دیدار صنعتگران با اعضای پارلمان.
- کنترل و نظارت بر قاعده‌مند کردن خط‌مشی مالیاتی و عوارض گمرکی.
- تدوین قوانین و لوایح در مورد صنعت و بازرگانی ، اصلاح قوانین مرتبط با صنعت، توسعه تعامل با جهان خارج و پذیرش نقش در تقسیم کارجهانی ، نقش تشکل‌ها در تحقق استراتژی توسعه صنعتی کشور در قالب تبیین ارتباط‌ها با صنایع، احزاب و سیاستمداران، نظام سیاستگذاری، نهادها و سازمان‌های بین‌المللی و مصرف‌کنندگان.
از نظر تکامل اقتصادی اجتماعی هر جامعه ، تشکل‌گرایی و کار در تشکل‌ها، خود نوعی کارآموزی برای افراد جامعه در جهت مشارکت بهتر در اداره جامعه و کمک به پیشرفت آن شناخته شده است. تشکل‌ها به علت احاطه‌ای که به رشته فعالیت‌های متعدد در جامعه دارند، می‌توانند نقش ارشادی و هدایتی سرمایه‌گذاران را در انباشت سرمایه مولد و ایجاد فرصت‌های اشتغال و در نهایت کمک به رشد و پیشرفت اقتصادی را برعهده گیرند و از اتلاف منابع محدود ولی قابل استفاده کشور جلوگیری کنند. همچنین تشکل‌ها می‌توانند با ایجاد هسته‌های اطلاعاتی و بازار بورس اوراق بهادار و جذب سرمایه‌ها به بخش تولید کمک کنند. حضور نمایندگان تشکل‌ها در مراحل مختلف برنامه‌ریزی و مشارکت در شوراها و کمیته‌های برنامه‌ریزی و نیز حضور در شوراهای تصمیم‌گیری مربوط به مسایل اقتصادی و اجتماعی مانند شورای اقتصاد، شورای عالی صادرات، محیط زیست، آموزش، اشتغال و… این فرصت را به وجود می‌آورد که سیاست‌گذاران در اتخاذ تصمیمات و سیاست‌های کلان اقتصادی و اجتماعی از نظرات و انتظارات مردم دست‌اندرکار از طریق این نهادهای مدنی که در حد فاصل توده‌های مردم و دولت به وجود می‌آیند، آگاهی حاصل کرده و سپس به سیاستگذاری و اتخاذ تصمیم منطبق با نیازها که در ضمن از جنبه اجرایی قوی نیز برخوردار است، مبادرت ورزند. در حال حاضر ارتباط تعریف شده و روشن‌بینی نظام سیاستگذاری شامل قوای مجریه و مقننه و تشکل‌های بخش خصوصی وجود ندارد. ضرورت دارد که تشکل‌ها ارتباطی نظام‌مند را با کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی برقرار کنند و به صورت ادواری اطلاعات و تحلیل‌های مختلف را ارایه کنند. به طور معمول تشکل‌ها با حضور در مراجع تصمیم‌گیری علاوه بر آنکه با انتقال اطلاعات و تجربیات به غنای تصمیم‌گیری کمک خواهند کرد، از منافع خود نیز درنظام سیاستگذاری دفاع خواهند کرد.
بستر سازی برای توسعه فعالیت تشکل‌ها
در بسترسازی برای توسعه فعالیت تشکل‌ها، چند اقدام باید توامان صورت گیرد:
- قوانین حاکم بر تاسیس و رسمی شدن تشکل‌ها، به ویژه تشکل‌های صنعتی، که تشکل‌های غیرسیاسی و غیرانتفاعی نیز هستند از حالت چند‌گانگی و چند پاره‌گی و گاه متضاد خارج شوند و به قانونی جامع ، فراگیر و آسان تبدیل شوند.
- بخشی از اختیارات و تصمیم‌گیری‌های دولت به تدریج به تشکل‌ها واگذار شود.
- نقش تشکل در تصمیم‌سازی‌های کلان اقتصادی و اجتماعی به صورت مشخص و روشن در قوانین منعکس شود.
- در همه کشورها و همچنین در ایران تشکل‌های کلان یا مادر، صرفا” به اتاق‌های بازرگانی و صنایع محدود نمی‌شود وامروزه تشکل‌های دیگری تاسیس شده‌اند که شمول وظایف آنها فراگیر و هدف‌هایشان نیز کلی وغیر صنفی است. (کانون عالی هماهنگی کارفرمایان ، کنفدراسیون صنعت ایران، انجمن مدیران صنایع و…
- توان‌مندسازی تشکل‌های صنعتی.
- بسترسازی قانونی و اجرایی جهت بهره‌مندی کارشناسی و اعتبار تشکل‌های صنفی از نهادهای همتای بین‌المللی و نیز سازمان‌های بین‌المللی مرتبط و غیرسیاسی توسط دولت که در مسیر توسعه کشور باشد.
- ترویج روحیه همکاری در نهادهای دولتی با تشکل‌های صنعتی به عنوان بخش داوطلب که دغدغه‌ای جز توسعه کشور ندارند.
- بزرگترین مشکل تشکل‌های صنعتی تامین محل مناسب فعالیت آنان است. سازمان‌های واگذاری زمین، موظف به واگذاری زمین با نرخ منطقه‌ای به تشکل‌های صنعتی شوند و شهرداری‌ها در کل کشور چون دفاتر جراید و دارالوکاله‌ها محل استقرار این تشکل‌ها را اداری بشناسند و از اخذ هرگونه وجهی از این تشکل‌ها خودداری کنند.
